Siparişler durma noktasında, yatırımlar ertelendi, birçok firma çok az personelle sınırlı çalışma sistemine geçti.
Koronavirüs (COVID-19) salgını ile basım sektörü özellikle yayıncılık, otomotiv, tekstil, turizm, elektrik – elektronik gibi lokomotif sektörlerdeki daralmanın etkisiyle çok yaygın ve yüksek oranlı iş kaybı yaşıyor. İşyerini kapatan ya da personelin %90’ını izne çıkaran matbaalar var.
Gıda ve sağlık – temizlik sektörlerinden özellikle etiket ve karton ambalajda artan siparişler bu büyük daralmayı telafi edemeyecek kadar zayıf kalıyor. İhracatın aksaması da her ölçekte matbaayı tehdit ediyor. Salgının yaz aylarına sarkması ihtimali matbaacıları korkutuyor.
Matbaa Haber Nisan ayının ilk üç haftasını kapsayan bir süreçte, COVID-19 salgınının sektöre etkilerini anlamak için bir anket gerçekleştirdi.
Adana, Ankara, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, İstanbul, İzmir, Konya, Malatya, Muğla, Samsun ve Trabzon illerinden ticari, etiket ve karton ambalaj alanlarında faal firmalardan 51’i anketimize katıldı.
Anket, elektronik ortamda e-posta ve web üzerinden matbaalara anket formu gönderilerek gerçekleştirildi; seçmeli ve açık uçlu sorular yöneltildi.
Anketi hazırlarken, öncelikle ertelenen projeleri, salgına karşı alınan ilk önlemleri, çalışma şeklinin değişip değişmediğini sorguladık. Siparişlerde ve ciroda salgının etkilerini anlamaya çalıştık. Tedarik cephesinde, kağıt ve malzeme temininde, fiyatlamasında sıkıntı olup olmadığını sorduk.
Sınırlardaki kapatmalar ve kısıtlamalar, kağıt ve malzeme temininde, makine tedarikinde yerli alternatifleri de akla getiriyor. Ankete katılanların yerli üretimle ilgili görüşlerini de aldık.
Son sorumuz, sektörün ekonomik önlemlerle ilgili görüşlerine ayrıldı. Tüm yanıtlara ilişkin grafikleri ve detayları aşağıda bulacaksınız.
Yatırımlar ertelendi
Grafik 2, ankete katılan matbaaların faaliyet konularına göre yüzde dağılımını gösteriyor. Bu soruya ankete katılan 51 matbaacıdan 49’u yanıt verdi.
Ankete katılan firmalara salgın nedeniyle ertelenen yatırımları olup olmadığını, varsa ertelenen yatırım konularını sorduk. Bu soruya 49 firma yanıt verdi. Yanıtları Grafik 3’te gösterilen firmalardan ikisi fabrika arsası, biri CtP ve kalite kontrol cihazı, 5’i dijital baskı makinesi, diğerleri baskı ve baskı sonrası makineleri yatırımlarını ertelediklerini belirtiyor.
Yatırımları erteleyen firmaların oranının ankete katılanların çoğunluğunu oluşturması, salgının sektöre vurduğu darbenin en somut göstergesi olduğu kadar, salgın sonrası potansiyeli de ortaya koyması bakımından anlamlı bir bulgu.
Makine yatırımlarının çoğunluğunda ayrıntı verilmemiş olmakla birlikte, beş firmanın ambalaj ve etiket baskı ve baskı sonrası makinelerine yatırım projelerini ertelediğini söyleyebiliriz.
Beş matbaadan dördünün çalışma şekli değişti
Ankete katılan 50 matbaacı bu soruya yanıt verdi (Grafik 4). Matbaaların %80’inin salgın nedeniyle çalışma biçimini değiştirdiği ve önlemler aldığı görülüyor. Bu önlemler arasında tamamen kapatma, geç açıp erken kapatma, haftanın sadece belirli günlerinde çalışma, 55 çalışanın 50’sini izne çıkarma gibi radikal değişikliklerin yanı sıra, personel sayısının %5-10’u haricindekileri izne çıkarma, yarı zamanlı çalışma, evden çalışabilenleri eve gönderme, siparişe göre çalışma, ziyaretçi müşterisi çok olan dijital baskı merkezlerinde müşterileri sırayla içeri alma, risk grubundaki çalışanları, kronik rahatsızlığı olanları evlerine gönderme gibi değişiklikler var. Günlük çalışma saatlerini kısaltmak en yaygın uygulamalar arasında. Ticari matbaalarda işler durma noktasında iken ambalaj matbaalarında iş kaybı özellikle otomotiv, tekstil, kozmetik sektörlerinde yoğun; gıda ve temizlik sektörlerinde artış var. Etikette faal birkaç matbaa dışında, yoğun çalışan yok.
Matbaalar salgınla ilgili koruyucu önlemlere hassasiyetle uyuyorlar
Anketimize katılan 51 matbaacı arasında tek başına çalışmaya başlayan ve internetten sipariş alıp, teslimatı kendisi yapan ya da kalabalık iş yerinde vardiya saatlarini kısaltarak, daha az personelle çalışanlar var. Genel olarak uygulamalar maske takma, eldiven ve dezenfektan kullanımı, misafir kabul etmeme ya da maskesiz kabul etmeme, sosyal mesafeye uyma, yemekhanede kalabalığı aynı anda daha az insan bulunacak şekilde yemek saatlerini değiştirerek sınırlama, iş yerinin dezenfekte edilmesi, teslimatın bizzat yapılması gibi basit önlemlerden günde üç kez ateş ölçme, yüz yüze görüşmede mesafe koyma ve koruyucu banned vb. önlemler alma, toplantıları dijital ortama taşıma, yemekhanede tek kullanımlık servis malzemeleri kullanımı, vardiyada üç kez eldiven ve maske değiştirme, personeli toplu ulaşım risklerinden korumak için servis kullanma, iş yerinde pandemi kurulu oluşturma, personeli düzenli bilgilendirme ve uyarma amaçlı duyurular yapma, her hafta sonu iş yerini dezenfektanla yıkatma, risk grubundaki çalışanları ücretli yıllık izne çıkarma, personel eğitimi gibi ayrıntılı önlemler de uygulanıyor.
Matbaaların yarısında siparişler durma noktasında
Matbaacılara sipariş ve ciro kayıplarını da sorduk ve biri hariç hepsi yanıt verdi. Grafik 5 ve 6, matbaaların salgın sonrası sipariş ve ciro durumunu gösteriyor.
Matbaacıların %80’i siparişlerin ve cironun azaldığını bildiriyor. Anketimize katılanların neredeyse yarısı %70 ve üzerinde sipariş kayıpları bildiriyor. Halen devam eden işleri olanlar da Mayıs ve sonrası için endişeli. Siparişlerde artış bildiren beş matbaa etiket ve kutu sektöründe faaliyet gösteriyor ve özellikle gıda ve temizlik sektörlerine hizmet veren bu firmaların sipariş artışları da % 5-25 arasında değişiyor. Siparişlerinde değişiklik olmadığını bildiren matbaa sayısı beş ve bunlar da gelecek aylarla ilgili kaygılı. Hiç sipariş almayan matbaacıların yanı sıra, sadece maske – dezenfektan broşürü bastığını belirten matbaacılar da var. Belediyelerin siparişleri, kutu siparişleri artarken, otomotiv, tekstil, eğlence, turizm sektörleri siparişleri durma noktasında. Artış olan sektörler de ankete katılanların ezici çoğunluğunun, %90’ının müşteri profilinde, aldıkları siparişleri artıya geçirecek ağırlıkta değil.
Tedarikte sorun kısmen az, fiyatlarda artış var
En kritik sorularımızdan biri, tedarik ve servis arafında sıkıntı olup olmadığı yönündeydi. Siparişlerdeki azalmayı dikkate almadan burada sağlıklı bir değerlendirme yapmak zor. Zaten çok az sipariş alındığından, eldeki stoklarla çalışan firmalar, “sipariş yok, sorun da yok” şeklinde yanıt veriyorlar. Bu konudaki sorumuza 49 yanıt aldık (Grafik 7). Siparişleri durma noktasına gelen firmaların siparişleri de son derece azaldığından grafikte kritik bir denge var. Servis merkezlerine uzak matbaaların servis sıkıntıları var. Genel olarak nakliye sıkıntısı, kâğıt ve kartonda istenilen marka ve gramajın temini sıkıntısı, kamu kurumlarında muhatap bulamama, tahsilat zorlukları, malzeme temininde terminlerin çok uzaması, şikayetler arasında.
İthal malzemede çoğunlukla stoklar yeterli, geleceğe ilişkin kaygı var
Koronavirüs nedeniyle ithal malzeme tedarikinde sorun yaşayıp yaşamadıkları sorumuza yanıt veren 42 matbaacının %29’u ithal malzeme temininde sıkıntı yaşadıklarını belirtiyor. Sorun yok diyenler arasında, işleri durma noktasında olanların da varlığını, tabloyu daha anlaşılır kılmak için belirtmeliyiz. Çin’den temin edilen malzemelerde, izopropil alkol temininde, vinil, folyo gibi dijital baskı malzemeleri, kalıp, kimyasal, etiketlik temininde de sıkıntılar var. Bazı matbaacılar ithalatçıların kapalı olması nedeniyle sıkıntı dile getiriliyor.
Ankete katılanların % 57’si ithal malzemelerde döviz kuru artışı ile izah edilemeyecek fiyat artışı olduğunu düşünüyor (Grafik 9). Bu sorumuza 49 matbaacı yanıt verdi.
Virüs önlemleri nedeniyle tedariki durduran var mı sorumuza 47 matbaacı yanıt verdi. Oranları Grafik 10’da görebilirsiniz. Film, kalıp, alkol, mukavva, Bristol karton, etiketlik, kâğıt tedarikinde iş yerini kapatan ya da kısıtlı çalışan tedarikçiler nedeniyle sıkıntı dile getiriliyor. Bir matbaacı, Avrupa’nın da işinin azalması nedeniyle tedarik sürelerinin kısaldığını belirtiyor. Bu da çalışılan tedarikçiye, bulunulan bölgeye göre bu sorunun göreceli olduğunu düşündürüyor.
Servis ve malzeme fiyatlarında artış konusundailgili sorumuza 51 matbaacıdan 47’si yanıt verdi. Yüzde 72 oranında katılımcı, fiyat artışı bildiriyor.
Yerli malzeme ve makine üretimine ilişkin görüşler
Küresel ölçekteki salgın nedeniyle kapıların kapanması, sektörün yerli malzeme ve makine ihtiyacını tekrar gündeme getirdi. Ankete katılanlara “Basım sektöründe yerli malzeme ve yardımcı makine üretiminin artması konusunda ne düşünüyorsunuz” sorusunu yönelttik.
Bu konuda 36 matbaacı görüşlerini paylaştı. Yerli üretimin zorlukları dile getirilerek, üretim konusunda iyi dileklerin yanı sıra tüm sektörlerde dışa bağımlılıktan kurtulmamız, yerli ve kaliteli, uygun fiyatlı malzeme üretimi için yatırımların desteklenmesi gerektiği vurgulanıyor.
Makine üretimi konusunda iki matbaacı Duran Makina’yı ve Omega’yı örnek göstererek, kalite konusunda yerli üreticilerin kendilerini geliştirmeleri, yurt dışında da pazar bulabilmeleri gerektiğini vurguluyor. Özellikle verimli, rekabetçi üretim ve pazar derinliği için ihracat gerekli görülüyor.
Ankete katılan matbaacılar kâğıt üretiminde geç kaldığımızı, tüketimin büyük ölçüde dışarıya bağımlı olduğunu hatırlatıyor, kâğıt ve kartonda yüksek miktarda tüketilen pek çok çeşidin yurt içinde üretilmesi gerektiğini vurguluyorlar. Kâğıt ve karton üretiminin artmasının ülkemizi bir matbaa ve ambalaj üssü haline getireceğini düşünen matbaacılar var.
Salgının ve önlemlerin devamı vahim sonuçlara neden olabilir
“Salgın Haziran – Temmuz ayları sonrasında da devam ederse işiniz nasıl etkilenir” sorumuza 45 matbaacı yanıt verdi. Aralarında yıllarca sektörde istikrarlı ve kaliteli hizmet vermiş matbaalarının sahipleri de bulunan anket grubumuz, birkaç istisna dışında sonuçların çok vahim olacağı konusunda hemfikir. Kimse böyle olmasını dilemiyor olsa da kapatma, küçülme, personel çıkarma, personele izin verme, seçenekler arasında. Malzeme temininde sıkıntı yaşanması, ekonomik darboğazın yıl sonuna kadar uzaması, ihracatın olumsuz etkilenmesi, finansman sıkıntıları, üretimde daha fazla kısıntıya gidilmesinin gündeme gelebilecek olması belirtilen endişeler arasında. Virüsle yaşamaya alışacağımız, kitap basımının artacağı yönünde iyimser beklentiler de var.
Ekonomik önlemler ve destekler konusunda görüşler farklı
Son sorumuz, “Sektörümüz de ekonomik önlemler çerçevesinde ‘Mücbir Sebep Hali Kapsamında Değerlendirilecek Sektörler’ kapsamına alındı. Bu önlemleri yeterli buluyor musunuz” şeklindeydi ve 49 matbaacı tarafından yanıtlandı. Grafik 12’de görüldüğü gibi, yanıt verenlerin %51’i önlemleri yeterli buluyor.
Önlemlerin istismar edilmemesi, vergilerin ertelenmesi yerine iş yapılamayan salgın döneminde vergi tahakkuk ettirilmemesi, yarı zamanlı çalışma için başvuran matbaalara hızlı yanıt verilmesi, üretimi arttırması gereken ambalaj matbaalarına elektrik vb. giderlerinde indirim sağlanması, sektörde kurumsal birleşmeler yoluyla verimli ve rekabetçi bir çalışma düzenine geçilmesi, TIR sevkiyatlarının gecikmesi nedeniyle ihracatta uçak kargolarına destek verilmesi, SGK primlerinin salgın döneminde alınmaması, kredi ödemelerinin faizsiz ertelenmesi, maaş, vergi, kira ödemelerinde desteklerin genişletilmesi, talepler arasında.
