Ümit FALAY / hubergroup Türkiye Teknik Destek Uzmanı
Ofset baskıda, mürekkep tercihinin baskı altı malzemesine göre doğru yapılması önemlidir
Ofset baskıda, mürekkep tercihinin baskı altı malzemesine göre doğru yapılması önemlidir. Doğru mürekkep tercih edilmemesi, baskısı gerçekleştirilen işlerde kirletme, dağılma, kurumama gibi kalite problemlerine neden olabilir. Bu tür baskı problemleri kalite kontrol birimlerinden kabul görmeyerek işin yeniden basılmasına sebep olabildiği gibi son kullanıcılara ulaştığında tespit edildiği durumlarda matbaaların ciddi rakamlarda reklamasyon bedelleriyle karşı karşıya kalmalarına neden olabilmektedir. Ofset baskı mürekkeplerinde kullanılan yardımcı kimyasallar; mürekkebin mevcut özelliklerinin (basılacak işin gereksinimlerine göre) dizayn edilmesini sağlar. Mürekkebin içine katılan katkı maddelerini incelemek için katkı maddelerinin tesir ettiği özellikleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
Viskozite:
Sıvıların akışkanlığa karşı gösterdiği dirence denir. Sıvılarda viskozite ölçümü, hacmi ve delik çapı standart ölçülerde olan huni şeklindeki kaplar vasıtasıyla yapılır. Viskozitesi ölçülmek istenen sıvı delik kapatılarak doldurulur. Süre takibi yapılarak delik açılır, kabın içindeki sıvının tamamen bitmesi beklenir. Bu geçen sürenin saniye cinsinden değeri viskozite değerini verir. Viskozite kabın içerisinden sıvının geçme süresi olduğu için, viskozite düştükçe akışkanlık artar, viskozite yükseldikçe akışkanlık azalır. Viskozite sıcaklığa bağlı olarak da değişkenlik gösterir. Sıcaklık arttıkça akışkanlık artar, sıcaklık düştükçe akışkanlık azalır. İdeal baskı ortam sıcaklığı 20-24 °C arasındadır. Bu sıcaklıkların sağlanamadığı kış aylarında mürekkebin viskozitesi yükselir. Mürekkep transferi zorlaşır, matbaacılıkta ‘mürekkebin haznede yatması’ tabir edilen problem ortaya çıkar, dokulu kağıt yüzeylerde baskısızlıklara neden olur. Bu durumlarda, mürekkebin viskozitesini düşüren yani mürekkebin akışkanlığını arttıran, pasta veya yağ katkıları kullanılması gerekir. Viskozite düşürücülerin çok kullanıldığı durumlar ise mürekkep su dengesinin bozulmasına, merdanelerde mürekkebin yağlanmasına neden olur. Viskozite düşürücüler, mürekkep içerisine maksimum %5 oranında karıştırılarak kullanılır.
Tack:
Mürekkebin yapışkanlık değerine tack denir. En basit şekilde iki parmağınızın ucuna konulan mürekkebin parmaklarınızın ayrılmasına gösterdiği direnç ile gözlemlenebilir. Eğer mürekkep düşük yapışkanlıkta ise tram noktalarının şiştiği, mürekkebin kağıt yüzeyine tutunmadığı ve bu nedenle istiflerde kağıt arkalarında mürekkep kirletmelerine rastlandığı görülür.
Eğer mürekkep aşırı yapışkan ise kuşelenmemiş kağıt yüzeyindeki liflerin blanket üzerinde toplanmasına (yolma) ve baskısızlıklara neden olur. Kuşelenmemiş kağıtlar için yüksek tack değerine sahip mürekkepler kullanıldığı taktirde; kağıdın blankete yapışması sonucunda, blanket üzerinde kağıt liflerinin toplanarak blanketin kısa aralıklarla temizleme gereksinimine neden olmaktadır. Bu durum zaman kayıplarına sebep olduğu gibi stabil baskı yapma imkânını ortadan kaldırarak kalite problemlerine neden olmaktadır. Tack değeri de sıcaklığa göre değişkenlik gösterir. Sıcaklık arttıkça yapışkanlık düşer, sıcaklık düştükçe yapışkanlık artar. Özellikle kışın, makinenin merdanelerinin soğuk olduğu ilk çalıştırma anlarında mürekkebin yapışkanlığı, kâğıt yüzeyinde yolmalara, kağıdın blanketlere yapışmasına neden olur. Bu durum özellikle tack değerinin en yüksek olduğu sarı rengin basıldığı baskı ünitelerinde yaşanır. Bu problem tack düşürücü olarak ifade edilen pasta veya yağ katkılarıyla giderilebilir. Tack düşürücüler, maksimum %5 oranında mürekkebe karıştırılarak kullanılır. Fazla katıldığı durumlarda mürekkebin kâğıt yüzeyine tutunmamasına, kirletmelere, baskıda tram noktalarının keskinliğinin azalmasına neden olur. Katkı maddelerinde sadece viskoziteyi düşüren ürünler olduğu gibi hem viskoziteyi hem de tack değerini düşüren katkı maddeleri mevcuttur.
Sürtünme Direnci:
Mürekkep film tabakasının, baskı sonrası aşamalarda ortaya çıkan mekanik stres altında gösterdiği dirence sürtünme direnci denir. Baskı sonrası aşamalardan; yapıştırma, katlama veya kesim vb. makinelerinin aparatlarının, taşıyıcı kayışların mürekkebe temas ettiği noktalarda, mürekkebin sürtünme direnci düşük ise makine aksamları mürekkebi toplar ve kağıdın değişik bölgelerinde kirletmelere neden olur. Bu problem mat kuşelerde veya kuşelenmemiş kalın dokulu kağıtlarda sıklıkla yaşanır. Mürekkebin sürtünme direncini arttırmak için wax adı verilen mum ilaveler kullanılır. Wax katkılar, mürekkebin sürtünme direncini arttırırken parlaklığını azaltır. Ayrıca baskısı gerçekleştirilecek iş, baskı sonrasında lazer baskı gibi sıcağa maruz kalacağı bir uygulama görecekse wax kullanılmamalıdır. Wax maddesi sıcağa karşı duyarlı bir katkı maddesidir. Wax, maksimum %3 oranında kullanılır.
Ayrıca yukarıda saydığımız katkı maddeleri dışında her matbaacının kullandığı kurutucu katkılardan bahsedebiliriz. Özellikle mürekkep kurumasının problemli olabileceği kritik kağıt yüzeylerin baskısında kullanılır. Genellikle maksimum %3 oranında kullanılır. Fazla kullanıldığı durumlarda makine merdanelerinde kurumalara, kağıt üzerindeki mürekkep yüzeyinde çatlamalara neden olabilir. Ayrıca mürekkeplerde olduğu gibi kurutucu katkılarda da mineral yağ bazlı ve bitkisel yağ bazlı versiyonları vardır. Kullanılan mürekkep ile aynı yağ bazlı kurutucuyu kullanmak gerekmektedir.
Gıda ambalaj baskılarında kullanılan mürekkeplerin düşük migrasyon (düşük kimyasal göç), düşük koku gibi özellikleri vardır. Gıda ambalaj mürekkeplerinde kullanılan katkı maddeleri de bu özellikleri destekleyici özellikte, özel ürünlerdir. Gıda ambalajına uygun bir mürekkebin içerisine normal katkı maddeleri kullanmak yüksek kokuya ve migrasyona neden olmaktadır. Bu nedenle gıda ambalaj mürekkeplerinde aranılan sertifikasyonlar, katkı maddeleri için de sorgulanmalıdır. Ve kesinlikle belirtilen miktarların üzerinde kullanılmamalıdır.
Mürekkep katkı maddelerinizi temin ederken ürünün TDS (Teknik Bilgi Formu) belgesini mutlaka tedarikçinizden isteyiniz. Ürünün nasıl kullanılacağı, ne kadar kullanılacağı ve hangi durumlarda kullanılmaması gerektiği bu belgelerde yazmaktadır. Daha fazla bilgi almak için hubergroup Teknik Destek Uzmanlarından destek alabilirsiniz.
