Ali CAN / hubergroup Türkiye Teknik Destek Uzmanı
Matbaa sektöründe baskı altı materyallerine istenilen imgeyi veya görüntüyü doğru şekilde aktarımını sağlamak ve istenilen görüntüyü baskı altı materyaline transfer edebilmek için kullanılan en güçlü materyal mürekkep olarak tanımlanır.
Matbaacılık sektöründe doğru bilinen yanlışlar arasında en başında söyleceğimiz, ‘mürekkep her baskı altı malzemesine baskı yapabilir’ söylemidir. Bu yaklaşım son yıllarda düzelme eğilimi gösterse de birçok baskı operatörü bu durumu bilmemektedir.
Mürekkepleri temel olarak ikiye ayırabiliriz: Emici olan yüzeyler için (kağıt, karton) ve emici olmayan yüzeyler için (OPP, PVC vs.) kullanılan mürekkepler.
Teknolojinin de gelişmesi ile müşterilerin beklentileri gün geçtikçe artarak, üreticileri kendi üretim proseslerini tekrar gözden geçirme veya mevcut üretim proseslerini daha verimli hale getirme çabasına itmiştir. Bu durum tedarikçisi olduğumuz matbaaların beklentisi karşılamak ve taleplere cevap vermek adına bir mürekkep üreticisi olarak bizleri de güncel tutmuştur.
Mürekkeplerin karakteristik olarak bazı eğilimleri kısa başlıklar altında şöyle açıklayabiliriz:
Fast drying – hızlı kuruma
Semi fresh – haznede taze kalan mürekkep
Hızlı set etme – kağıda hızlı nüfuz etme
Yüksek pigmentasyon – güçlü renk şiddeti
Yüksek parlaklık
Rub resistance – sürtünme direnci
Low migration – düşük kimyasal göç
Ofset baskıda kullanılan mürekkepler yağ bakımından mineral ve mineral olmayan bitkisel bazlı mürekkepler olarak anılmaktadır.
Yukarıdaki bu maddelendirdiğimiz mürekkep eğilimleri, aslında matbaalarda uygulanacak ürün çeşidine göre sınıflandırılmış ve ihtiyaca yönelik mürekkepler olarak üretilmiş ve raflarda yer almıştır.
Mürekkep tercihi mutlaka doğru yapılmalı ve basılacak materyal doğru belirlenmeli.
Örneğin ticari baskı yapan matbaalar daha çok sürtünme direncinin yüksek olduğu kuşe ve mat kuşe kağıtlarda en iyi performans veren mürekkebi tercih edebilirler.
Bununla birlikte ambalaja yönelik baskı yapan matbaalar ise lak ve selofana dayanıklı, renk şiddeti yüksek olan mürekkebi tercih edebilirler. Bunun yanında gıda ürünü ambalajı basan matbaalar ise düşük migrasyon özelliği olan mürekkebi mutlaka tercih etmeliler.
Peki laka ve selefona dayanıklı mürekkep nedir?
Burada mürekkebin dayanım özelliklerini incelemek gerekmektedir. Başlıca mürekkep dayanım özellikleri açıklamaları şu şekilde olmalıdır.
Nitro dayanımı; mürekkebin laka uygun olup olmadığını belirtir; eğer (-) ibaresi varsa laka dayanıklı değildir. Mutlaka lak uygulanacak ise (+) olmalıdır.
Alkali dayanımı; mürekkebin sabun dayanıklılığı olup olmadığını belirtir; eğer (-) ibaresi varsa alkali dayanımı yok demektir.
Alkol dayanımı; alkollü baskı sitemlerinde kullanılan isopropanol alkole dayanımı olup olmadığını belirtir; fakat günümüzde hemen hemen bütün ofset baskı mürekkeplerinde alkol dayanımı bulunmaktadır.
Işık haslığı; mürekkebin gün ışığına karşı göstermiş olduğu direnç olarak tanımlanabilir. Aslında bu konu oldukça önemlidir. Bir mürekkebin standart olarak ışık haslığının 5 olması istenir. Aşağıdaki tabloda ışık haslığı dayanım özellikleri görebiliriz:
Baskı Operatörünün dikkat
etmesi gereken noktalar
Işık dayanıklılığı derecelerini, pratikte ihtiyaç duyulan duruma getirirken göz önüne alınması gereken önemli bir durum, standart şartlardan yapılacak olan sapmaların ışık dayanıklılığını değiştirecek olmasıdır. Örnek olarak, kötü kalitedeki kâğıdın kullanılması durumunda kağıdın kendisi sararma gösterebilir ve maksimum ışık dayanıklılığına sahip mavi bir mürekkep bile solmuş gibi görünebilir.
Pigmentler etkilenmediği halde baskının rengi değişecektir ve kağıttaki sararma nedeniyle yeşilimsi bir gölge oluşacaktır. Bu durum, uygun baskı yüzeyi seçiminin önemini ifade eder.
Standart spesifikasyonlarda belirtilen mürekkep kalınlığı, baskı esnasında devamlı olarak sabit tutulamayacaktır. Bu kalınlık, baskı plakası ve yüzey değiştikçe değişecektir. Daha yüksek bir film kalınlığının kullanılması, ışık dayanıklılığının derecesini arttırabilir çünkü belirli bir bölgedeki ışıktan etkilenecek pigment sayısı artacağı için dayanıklılık daha fazla olacaktır. Daha konsantre mürekkepler için de aynı durum sözkonusudur. Öte yandan, daha ince bir film kalınlığı ve mürekkep renginin transparan beyazla açılması ile ışık dayanıklılığı azalacaktır. Bununla birlikte, yarı ton bölgelerindeki ışık dayanıklılığı, tam ton bölgelerine göre daha azdır.
Vernikler ve folyo laminasyonu genel olarak ışık dayanıklılığını arttırırlar.
Farklı ışık dayanıklılığına sahip mürekkeplerden 2 veya daha fazlası karıştırılarak kullanılırsa, ışık dayanıklılığı düşük olanın derecesi, yüksek olanınki tarafından yükseltilemez fakat yüksek olanınki negatif yönden etkilenir. Yani, bu türden karışımlarda, ışık dayanıklılığını tayin eden, en düşük ışık dayanıklılığına sahip olan mürekkeptir.
Rengin açılması, ışık dayanıklılığını azaltır. Bunun için aşağıdaki korelasyon göz önüne alınabilir.
Özetle; baskı yapılacak materyele göre doğru mürekkep seçimi yapılmadır.
Ticari matbaalar yüksek mekanik ve sürtünme direnci olan mürekkepleri,
Kağıt ve karton ambalaj matbaaları mutlaka standart ışık haslığına sahip ve laka selofana dayanıklı mürekkepleri,
IML baskı yapan matbaalar, gıdaya uygun emici olmayan yüzeyler için yüksek ışık haslığı olan mürekkepleri,
Metal ambalaj baskısı yapan matbaalar, yüksek adezyon (tutunma) özelliğine sahip emici olmayan yüzeyler için tercih edilen mürekkepleri kullanmalıdırlar.
